Podsumowanie spotkań w semestrze zimowym 2014/2015

Spotkania Doktoranckiego Koła Oświeconych w semestrze zimowym 2014/2015 odbywały się co dwa tygodnie we wtorki od godziny 18.00. Temat przewodni zebrań skoncentrowany był wokół monograficznych studiów nad tekstami zalecającymi w książce dawnej (od czasów starożytnych, aż po wiek XIX). W związku z nadrzędną formułą spotkań zrealizowany został cykl wystąpień naukowych, połączony z pytaniami i dyskusjami nad zagadnieniami przedstawianymi przez kolejnych referentów:

 

14 października 2014 roku

Na pierwszym w nowym roku akademickim spotkaniu Doktoranckiego Koła Oświeconych Marek Job przybliżył podlegające zasadom retorycznym sposoby tworzenia prooimion, czyli wstępów do mów, w dziełach naukowych Archimedesa z Syrakuz oraz Strabona, a także metody autokreacji tych twórców w omawianych tekstach. Swoją wypowiedź referent osadził na szerokim tle historycznym i kulturowym. Objaśniając między innymi znaczenie pojęcia greckiej literatury naukowej, przedstawił rolę uczonego w ówczesnym społeczeństwie, a także omówił stosunek starożytnych Greków do nauki.

 

28 października 2014 roku

Na kolejnym naukowym zebraniu koła Iwona Rak wskazała i szerzej scharakteryzowała zalecające aspekty elementów ramowych w staropolskich edycjach dwóch postylli Jakuba Wujka. Uwagom na temat znaczenia kaznodziejskich zbiorów jezuity dla polskiej homiletyki towarzyszył przegląd tekstów ramowych, którymi opatrywano kolejne wydania dzieł, między innymi wierszy rekomendujących czytelnikom te dzieła, przedmów i dedykacji. W drugim wystąpieniu w czasie tego samego spotkania naukowego Małgorzata Marcinkowska poświęciła uwagę zalecającym aspektom przedmów do czterech modlitewników z drugiej połowy XVIII stulecia. Referentka zwróciła uwagę, iż tylko niewielką część tego typu wydawnictw o charakterze użytkowym poprzedzano wówczas wstępnymi tekstami, a prezentowane druki w większości anonimowi wydawcy bądź autorzy rekomendowali odbiorcom z racji przydatności do pielęgnowania życia religijnego, zachęcając równocześnie wiernych do nabożnego odczytywania modlitw i rozmyślań.

 

11 listopada 2014 roku

Odbył się wykład mistrzowski opiekuna naukowego koła dr hab. Bożeny Mazurkowej, która przybliżyła różne pod względem gatunkowym teksty ramowe w drukach z drugiej połowy XVIII wieku. Charakteryzując między innymi przedmowy autorów, tłumaczy i wydawców, wiersze komplementujące pisarzy oraz ich dzieła, autentyczną korespondencję dotyczącą wydawanych publikacji, aprobaty cenzorskie, zwróciła uwagę na stosowane w tych tekstach różne strategie wprowadzania dzieł w obieg czytelniczy przez odpowiednią prezentację walorów dzieł, talent autorów, profesjonalne umiejętności wydawców i drukarzy. Przedstawioną problematykę referentka usytuowała w kontekście szerszych zjawisk życia literackiego tego czasu, między innymi związanych z kształtowaniem się instytucji krytyki literackiej.

 

25 listopada 2014 roku

Na kolejnym spotkaniu koła Anna Malińska scharakteryzowała elementy ramowe zamieszczone w pasyjnym tryptyku z początku XVIII wieku autorstwa wileńskiego nauczyciela i dominikanina Augustyna Rakiewicza. Referentka szczególną uwagę poświęciła zwrotom do czytelnika, znajdującym się w przedmowach poprzedzających kolejne części dzieła. Szczegółowa lektura tych cząstek ramowych pozwoliła jej na wyróżnienie trzech kręgów odbiorczych (świeckich czytelników i czytelniczek oraz kaznodziejów). Całości wystąpienia dopełniły uwagi na temat wprowadzonych do przedmów argumentów na rzecz podjęcia lektury.

 

16 grudnia 2014 roku

Na ostatnim w semestrze spotkaniu koła z referatem wystąpiła Małgorzata Piecuch, która  przywołała i wnikliwie scharakteryzowała zachęty do lektury publikowane w dziewiętnastowiecznych wydaniach Kazań sejmowych Piotra Skargi. Uwaga referentki skupiła się na odtworzeniu na podstawie tych wypowiedzi ramowych ukształtowanego w tym stuleciu wizerunku staropolskiego kaznodziei, , a także na przybliżeniu polityczno-społecznego kontekstu zmiany jaka dokonała się w postrzeganiu jego dzieł.

 

Zaprezentowane wystąpienia w znaczący sposób poszerzyły wiedzę członków koła  nie tylko o budowie dawnej książki, o znamiennych cechach poszczególnych odmian tekstów ramowych, ale przede wszystkim o wielorakich zjawiskach i procesach, które miały decydujący wpływ na ukształtowanie literackiej komunikacji w minionych stuleciach. Spotkania i dyskusje znacząco poszerzyły również wiedzę uczestników spotkań na temat zagadnień z kręgu socjologii literatury. Teksty omawiane przez referentów pełniły funkcję zalecającą, informacyjną (identyfikowały dzieło i mówiły dla kogo jest przeznaczone oraz określały sposób w jaki powinno być czytane), wspólnototwórczą i reprezentacyjną (stanowiły gest rytualny, wpisując się w obręb określonej wspólnoty, uwydatniały kompetencje autora i cechu pisarzy). Naukowe wystąpienia członków i opiekuna koła uświadomiły uczestnikom spotkań, że każda publikacja – drukowana nie tylko w dawnych wiekach, ale także współcześnie (obecnie jedynie za pośrednictwem innych „mediów”) – , potrzebuje zabiegów zalecających ze strony samych autorów bądź (i to ma miejsce częściej) wydawców oraz innych osób, którym z różnych względów zależy na rozpowszechnieniu danych dzieł.