Poniżej prezentujemy abstrakty referatów, które zostaną wygłoszone na
konferencji organizowanej przez Koło Oświeconych UŚ 18 maja 2012 roku, ich
kolejność jest zgodna z programem całego wydarzenia. Całość poprzedzi gościnny
wykład prof. Jacka Wójcickiego z Instytutu Badań Literackich PAN pt.: O
pozornej współcześnie znajomości polszczyzny XVIII wieku.
Małgorzata Marcinkowska
Uniwersytet Śląski
Od chwili po wieczność. Poetów oświeceniowych
refleksje nad czasem
Przedmiotem rozważań zawartych w referacie będzie spojrzenie na
upływający czas: historię, trwanie i przemijanie. Refleksje obejmą wiersze
Franciszka Dionizego Kniaźnina, Wojciecha Miera i Adama Naruszewicza, w których
na pierwszy plan wysuwa się pragnienie pokonania niszczącej siły czasu i
pozostawienia po sobie trwałego pomnika pamięci. Szczególna uwaga zostanie
zwrócona na funkcjonowanie w twórczości wskazanych poetów motywów
aktualizujących antyczne formuły tempus
fugit, carpe diem i non
omnis moriar. Rozważania zwieńczy próba odpowiedzi na pytanie, w jaki
sposób wykorzystać omówione teksty oświeceniowe w szkole, by pobudzić
uczniów do empatii i zintegrować odczytywanie literatury dawnej ze światem
wartości i przeżyć wciąż aktualnych.
Kaja Szymańska
Uniwersytet Jagielloński
«Spectator» i angielska sztuka konwersacji na początku
XVIII wieku
Celem referatu będzie przedstawienie głównych założeń i aspektów
społecznej funkcji, jaką Joseph Addison przypisywał angielskiej sztuce
konwersacji. Na materiał źródłowy złożą się wybrane numery czasopisma The Spectator. Kluczowym
zagadnieniem stanie się koncepcja praktycznego stosowania sztuki konwersacji,
jako aktywności ponadjednostkowej, do budowania nowego porządku społecznego,
opartego na promowanej przez Wigów kulturze grzeczności. W tle nakreślone
zostaną podstawowe różnice między angielską i francuską sztuką konwersacji.
Poruszona zostanie także kwestia roli, jaką konwersacja (w ujęciu proponowanym
przez Addisona) odegrała w tworzeniu tzw. sfery publicznej. Referat stanowić
będzie wstępne rozpoznanie problemu.
Martyna Łapińska
Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Balonem czy na wrotkach? O wynalazkach w XVIII wieku
Celem referatu będzie wykazanie, iż wbrew powszechnej opinii, nie tylko
wiek XIX był okresem wielkiego rozwoju techniki, a także zwrócenie uwagi na
sięgające XVIII stulecia początki „gorączki wynalazków”. Przedmiotem rozważań
staną się wybrane przez autorkę innowacje techniczne – zarówno poważne,
przyczyniające się w dużym stopniu do rozwoju nauki (m. in. maszyna
parowa, termometr rtęciowy i związana z nim skala Celsjusza, piorunochron
czy indukcja elektryczna), jak i służące jedynie rozrywce (wrotki, puzzle oraz
balon). Ważną kwestią poruszoną w wystąpieniu będzie także silny wpływ
zainteresowania wynalazkami na literaturę polskiego oświecenia, która
jednoznacznie świadczy, że wskazane zjawiska były znaczącym aspektem życia
społeczeństwa XVIII wieku.
Monika Banasik i Natalia Krzemień
Uniwersytet Śląski
Jakby nam się uczyło w szkole XVIII wieku?
Informacje na temat zmian, jakie w Polsce XVIII wieku wprowadzono do
systemu oświaty, będą ukierunkowane w referacie na wskazanie szeregu reform
wprowadzonych w tym okresie w celu ujednolicenia systemu i organizacji
szkolnictwa na terenie całej Rzeczypospolitej. Wątkiem dopełniającym i
wzbogacającym te wiadomości stanie się refleksja nad myślą filozoficzna, która
przyświecała reformom oświeceniowym i sprawiła, że za cel wychowania w szkołach
przyjęto utylitaryzm. Charakterystyka obejmie także strukturę ówczesnej szkoły
- wskazane zostaną najważniejsze instytucje związane ze szkolnictwem. Całości
rozważań dopełnią informacje dotyczące różnorodnych metod wychowawczych,
proponowanych w oświeceniu przez znanych pedagogów, takich jak John Lock czy
Jean-Jacques Rousseau.
Dawid Kliś
Uniwersytet Śląski
Z Samuelem Tyssotem w jedną drogę szli: literat z
uczonym i zdrowie
Przedmiotem rozważań podjętych w referacie będzie stan
oświeceniowej wiedzy z zakresu medycyny, ukazany w popularnych w XVIII
wieku poradnikach medycznych przeznaczonych do powszechnego użytku. W centrum
zainteresowania znajdzie się praca autorstwa szwajcarskiego lekarza i
propagatora zdrowego trybu życia, Samuela Tyssota, pt. Rada dla
literatów, i sedentaryą bawiących się ludzi, względem zdrowia ich, wydana
w Warszawie w roku 1785. Analizie zostaną poddane przytaczane przez
Tyssota przykłady chorób trapiących oświeceniowych pisarzy i uczonych, zalecane
działanie profilaktyczne oraz sposoby radzenia sobie z występującymi
dolegliwościami. Charakterystyka obejmie również fragmenty XVIII-wiecznych
listów oraz pamiętników polskich uczonych i ludzi pióra, zawierających
świadectwa przypadłości, na które oni cierpieli, a które związane były
z prowadzoną przez nich działalnością naukową i literacką. Całość dopełnią
uwagi dotyczące przydatności oraz aktualności podawanych przez Tyssota porad
medycznych.
Przemysław Kuliński
Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Rétif de la Bretonne. Klasyk spod ciemnej gwiazdy czy
geniusz bez gustu?
We wstępnej części rozważań zasygnalizowany zostanie problem obecności
literatury libertyńskiej w nauczaniu na poziomie szkół średnich. Charakterystyka
obejmie przede wszystkim materiał zgromadzony na podstawie zawartości
podręczników szkolnych. Przedmiotem właściwej części wystąpienia będzie życie i
twórczość Rétifa de la Bretonne, uznanego przez Jerzego Łojka za jednego z
ojców współczesnej sztuki reportażu. Szczególna uwaga zostanie zwrócona na
związek pomiędzy twórczością literacką autora, a sytuacją panującą we Francji w
dobie ancien régime, a
także na życiowy i literacki stosunek pisarza do modelu kultury libertyńskiej.
Ponadto w będzie mowa o recepcji dzieł Rétifa de la Bretonne przez ówczesną
krytykę i współczesnych badaczy. Całości dopełnią uwagi na temat znaczenia
twórczości francuskiego libertyna dla współczesnego odbiorcy i próba
jednoznacznej odpowiedzi na pytanie postawione w temacie wystąpienia.
Berenika Palus
Uniwersytet Wrocławski
Ekscentryczna
Maria Teresa z Poniatowskich Tyszkiewiczowa
W referacie podjęta zostanie próba zarysowania biografii Marii Teresy
Tyszkiewiczowej, bratanicy Stanisława Augusta i siostry generała Józefa
Poniatowskiego. Szczególna uwaga poświęcona będzie małżeństwu księżniczki z
Wincentym Tyszkiewiczem, referendarzem Wielkiego Księstwa Litewskiego, a także
problemowi wiarygodności informacji na temat rozwodu tej ekscentrycznej pary.
Szerzej omówione zostaną kwestie związane z wieloletnimi relacjami
Tyszkiewiczowej z Talleyrandem oraz działalnością księżniczki w kobiecej loży
masońskiej „Dobroczynność”. Kluczowym materiałem źródłowym będą relacje
pamiętnikarskie z epoki.
Patrycja Fiuk
Uniwersytet Śląski
Siostry swobody w polskiej literaturze wolnomularskiej
XVIII wieku
Zasadniczym problemem podjętym w referacie jest popularność idei
masońskich w kręgach kobiet oraz ich przynależność do stowarzyszeń
wolnomularskich. Dalszy tok rozważań będą stanowiły trzy kręgi
problematyczne: pierwszy ukazuje pozycję sióstr masonek, która została
przedstawiona w relacjach pamiętnikarskich; drugi skupia się wokół kodeksów
opisujących rytuały lóż kobiecych; ostatnie zagadnienie związane jest ściśle z utworami
Muzy masońskiej. Celem rozważań będzie wreszcie próba odpowiedzi na pytanie,
czy literatura wolnomularska doby oświecenia pozwala ocalić wizerunek sióstr
swobody, pragnących nieustannie dążyć do uzyskania lepszej pozycji w
społeczeństwie.
Anna Krosny
Uniwersytet Śląski
Z ulicy na salony. Awans społeczny w świecie
prostytucji w wieku XVIII
Celem artykułu jest omówienie awansu społecznego sławnych w
XVIII-wiecznej Warszawie prostytutek. Wyodrębnione i przedstawione zostaną losy
konkretnych nierządnic które poprzez swój zawód osiągnęły wyższy status
społeczny. Referat przyniesie odpowiedź na pytanie, jak wiele mogła zyskać
kobieta, sprzedając swoje ciało. Wyciągnięte wnioski ukażą sytuację prostytutek
w XVIII wieku, a także przedstawią czynniki gwarantujące ich sukces. Całość
rozważań ma w przyszłości posłużyć jako treść zakładki internetowej,
skierowanej zarówno do młodszych, jak i starszych odbiorców, zainteresowanych
życiem ciekawostkami XVIII stulecia.
Joanna Mazur i Kamila Rogowicz
Uniwersytet Śląski
Polscy literaci XVIII stulecia o kobiecych piersiach i
dekoltach
W wystąpieniu przybliżone zostaną poetyckie obrazy piersi, pochodzące z
utworów powstałych w XVIII wieku. Analizie poddane zostaną utwory zaliczane
przez badaczy do libertyńskiej poezji erotycznej: przypisywana Adamowi
Korczyńskiemu Pochwała piersi oraz anonimowa Nagana piersi. Szczególna uwaga
zostanie zwrócona na sposób przedstawienia piersi, a także na estetyczne walory
i erotyczny wydźwięk tychże obrazów. Wnioski z lektury zostaną skonfrontowane z
wiedzą o ówczesnej obyczajowości w celu Rozważania przybliżą główne aspekty
recepcji poetyckich ujęć i będą zmierzały do wskazania prawdopodobnych przyczyn
ich zróżnicowanego odbioru. Całość dopełnią obrazy i zdjęcia strojów z epoki,
obrazujące najistotniejsze elementy ówczesnej mody.
Szymon Piotr Dąbrowski
Uniwersytet Śląski
Zjawisko sodomii w polskiej poezji erotycznej XVIII
wieku
Przedmiotem refleksji będą w wystąpieniu sposoby rozumienia zjawiska
sodomii w polskiej poezji erotycznej XVIII wieku. Analizowany materiał źródłowy
pochodzi z antologii pod tytułem: Płodny
jest świat w występki (1996).
Uwaga zostanie poświęcona występowaniu w tekstach oraz pojmowaniu toponimów
Sodoma i Gomora, a także rzeczownika „sodomia” i wyrazów pochodnych. Omówione
zostaną wszelkie aluzje oraz przedstawienia o charakterze homoerotycznym oraz
różnice w postrzeganiu sfery ludzkiej płciowości w XVIII wieku i współcześnie.
To pozwoli uchwycić wstępne rysy pojmowania badanego zjawiska w poezji
erotycznej oraz próbę zrozumienia różnic w jego ujmowaniu przez dyskursy
teologiczne oraz nieteologiczne. Dodatkowo, analiza pozwoli udzielić wstępnych
odpowiedzi na pytania: jaki repertuar zachowań seksualnych był prezentowany w
analizowanej poezji, w jakich celach oraz jakimi środkami? Będzie to również
okazja do przybliżenia pewnych aspektów obyczajowości doby oświecenia, okresu
ogromnej przemiany mentalnej, zasilanej między innymi przez nurty libertyńskie,
które były obecne także w rodzimej poezji.
Kamila Adaszewska
Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Wiara i zabobon w „Diable w swojej postaci” Jana
Bohomolca
W referacie podjęta zostanie próba wskazania, na ile zasadne jest
przekonanie o funkcjonowaniu zabobonów i wierzeń ludowych w świadomości
ludzi XVIII wieku. Szczególna uwaga zostanie poświęcona ówczesnym wyobrażeniom
postaci upiora oraz kreacji wizerunków świętego i człowieka opętanego, z
uwzględnieniem elementów typizujących. Rozważania obejmą ponadto problem wiązy
z faktycznymi skutkami, jakie w odniesieniu do przesądów spowodował
oświeceniowy sceptycyzm i krytycyzm. Elementem spajającym poszczególne wątki
podejmowane w wystąpieniu będą zagadnienia łączące się z wyobrażeniem postaci
szatana, funkcjonującym w świadomości ludzi wieku XVIII. Tok wywodów zwieńczą
uwagi na temat ważnych dla omawianego okresu problemów: granic między tym, co
racjonalne a tym, co niepojęte; stosunku jednostki do wiary. Kilka uwag będzie
dotyczyło wpływu sztuki Jana Bohomolca na postrzeganie demonologii w epokach
późniejszych.
Magdalena Partyka
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Dziennik podróży Augusta Moszyńskiego. Inspiracje
dydaktyczne
Przedmiotem rozważań w referacie będzie Dziennik podróży do Francji i Włoch
1784–1786 Augusta Fryderyka
Moszyńskiego. Przybliżona zostanie postać autora owej relacji, historia jego
podróży, główne pola zainteresowań oraz sposoby widzenia świata. Omówione
obejmie także wybrane aspekty poetyki dzieła. Rozważania o charakterze utworu
skierują uwagę na potrzeby i możliwości jego szerszej recepcji społecznej na
etapie edukacji szkolnej. Z tym będzie się wiązała konkretna propozycja
dydaktyczna adresowana do uczniów na poziomie ponadgimnazjalnym. Rozważań
dopełnią refleksje na temat kulturotwórczej roli podróży, znaczenia
podróżopisarstwa oświeceniowego dla późniejszych zjawisk literackich, a także
obszarów wspólnych dla rozwoju turystki osiemnastowiecznej i współczesnej.
Katarzyna Janczulewicz
Uniwersytet Śląski
O prasowej reklamie wielkiego konkursu w Bibliotece
Załuskich
Rozważania będą skupione na wielkim konkursie literackim,
poprzedzającym otwarcie pierwszej polskiej biblioteki publicznej, ufundowanej
przez braci Załuskich – biskupów Józefa Andrzeja (bibliofila i bibliografa)
oraz Andrzeja Stanisława (mecenasa i organizatora). Przybliżone zostaną zasady tej
wielkiej imprezy literackiej, ogłoszonej w polskiej i zagranicznej prasie.
Osobna uwaga zostanie poświęcona tekstom nadesłanym na konkurs, laureatom,
nagrodzonym i wyróżnionym pracom oraz samym trofeom. Podstawą rozważań będą
głównie ogłoszenia publikowane w ówczesnej prasie
informacyjno-ogłoszeniowej.
Bogusława Pużak
Uniwersytet Śląski
O reklamie poradników i książek medycznych w polskiej
prasie oświeceniowej
Referat poświęcony będzie różnym formom i aspektom
reklamy, jaką w polskiej prasie XVIII wieku obejmowano naukowe i
popularyzatorskie publikacje z zakresu medycyny oraz szeroko rozumianej ochrony
zdrowia. Uwagę przyciągnie szerokość i zróżnicowanie oferty
drukarsko-księgarskiego rynku oraz formalne ukształtowanie inseratów,
anonsujących zarówno nowości wydawnicze, jak i publikacje, które przez dłuższy
czas nie znajdowały nabywców. Charakterystyka obejmie informacyjny i
perswazyjny aspekt prasowych ogłoszeń, mających na celu zainteresowanie
odbiorców konkretnymi wydawnictwami i skłonienie ich do zakupu książek
oraz poradników medycznych. Całość dopełnią uwagi na temat skuteczności
reklamowych strategii stosowanych w księgarskich i drukarskich ogłoszeniach,
zamieszczanych w polskiej prasie informacyjno-ogłoszeniowej XVIII wieku.
Iwona Rak i Małgorzata Piecuch
Uniwersytet Śląski
Księgi pożyczone i niezwrócone. O „księgołapach” w
Bibliotece Załuskich
W referacie, na podstawie wybranych
osiemnastowiecznych ogłoszeń prasowych, omówiony zostanie problem kradzieży
ksiąg w Bibliotece Załuskich. Ukazane będą różne metody grabieży zbiorów
(nieoddawanie wypożyczonych dokumentów, wynoszenie z biblioteki wybranych
dzieł), a także sposoby ochrony księgozbioru przed złodziejami (straszenie
potencjalnych księgołapów klątwą papieską czy zakazem korzystania z
biblioteki). Ponadto przedstawione zostaną środki perswazji, którymi
posługiwali się autorzy ogłoszeń prasowych, aby zmotywować złodziei do oddania
przywłaszczonych dzieł. Rozważań na temat kradzieży ksiąg dopełnią informacje
dotyczące przestępczej działalności Józefa Andrzeja Załuskiego ― księgołapa,
który chętnie przywłaszczał sobie dzieła należące do bibliotek
prywatnych, kapitularnych i klasztornych.
Weronika Migdał
Uniwersytet Śląski
Duch czasów oświecenia w zwierciadle masowego odbioru
Przedmiotem wystąpienia będzie fenomen popularności
filmów o tematyce oświeceniowej, prezentowanych we współczesnym kinie.
Poruszony zostanie problem popularyzacji treści naukowych i historycznych
poprzez rozrywkę, jakiej pragnie doświadczyć przeciętny widz. Wybrane obrazy
filmowe posłużą do omówienia dwóch zasadniczych kwestii: sukcesu komercyjnego i
adaptacji reżyserskiej faktów historycznych. Poruszona zostanie również kwestia
niektórych technik filmowych (kadrowanie, sposób narracji, kreacja kostiumów,
scenografii oraz charakteryzacja) jako środków służących do oddania atmosfery
i specyfiki przedstawianej epoki. Będzie także mowa o wątkach łączących
większość produkcji filmowych ukazujących realia XVIII wieku. Podsumowanie
obejmie charakterystykę korespondujących z ideami oświeceniowymi zainteresowań
współczesnego odbiorcy, a także wskazanie, na podstawie przeprowadzonej
analizy, elementów przyciągających widzów przed ekrany.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz