Pierwsze spotkanie naukowe (03.02.14 r.)

3 lutego 2014 roku o godz. 16.00–19.30 na Wydziale Filologicznym UŚ w Katowicach odbyło się pierwsze naukowe zebranie doktoranckiego Koła Oświeconych. Początkowa część spotkania była poświęcona kwestiom organizacyjnym, dotyczącym kolejnych wystąpień członków koła oraz czerwcowej konferencji Świat bliski i świat daleki….

W części naukowej wysłuchaliśmy wraz z opiekunem dr hab. Bożeną Mazurek dwóch wystąpień. Pierwsze, przygotowane przez Małgorzatę Marcinkowską, dotyczyło siedemnasto- i osiemnastowiecznych modlitw związanych z kręgiem życia rodzinnego. Swoje obserwacje i wnioski autorka oparła na wynikach kwerend przeprowadzonych w stołecznych zasobach dawnych edycji. W swoim wystąpieniu zwróciła uwagę na kluczowe kwestie związane z funkcjonowaniem modlitewników w kulturze tamtych czasów, a także na główne wyznaczniki gatunkowe omawianych tekstów. W swoim wystąpieniu przybliżyła uczestnikom spotkania ujęte prozą modlitwy z czterech wyodrębnionych przez siebie kręgów. Przybliżyła wpisaną w charakteryzowane teksty wizję relacji między człowiekiem a Bogiem, a także projektowanych przez owe modlitwy relacji międzyludzkich w rodzinie. Zwróciła również uwagę na perswazyjny charakter owych przekazów, znajdujący wyraz w propagowaniu konkretnych wzorców osobowych (dobrej żony i matki), a także określonych postaw, hierarchii wartości oraz utrwalaniu więzi międzypokoleniowych. Autorka przybliżyła również słuchaczom charakterystyczne dla omawianych tekstów zabiegi formalne, mające na celu kreowanie patriarchalnej wizji rodziny jako ważnego elementu życia społecznego.

Drugie wytąpienie było poświęcone wydawniczym losom Wzywania do pokuty… Piotra Skargi. Dzięki temu uczestnicy bliżej zaznajomili się z ważnym, aczkolwiek mniej dziś znanym niż Kazania sejmowe, politycznym traktatem, zawierającym syntetyczne ujęcie problematyki podjętej w dziele, w którym począwszy od wieku XVIII upatrywano znamion profetycznych. Z uwagi na fakt, iż Wzywanie do pokuty… było wydawane nie tylko jako druk samoistny, lecz również razem z Kazaniami na niedziele i święta..., a także z Kazaniami sejmowymi... Piotra Skargi, autorka przybliżyła wskazane przez jezuickiego autora różnice między celami i metodami ich osiągania w kazaniach „przygodnych” i w homiliach. W swoim wystąpieniu referentka omówiła wszystkie dotychczasowe edycje wskazanego dzieła – od pierwodruku (1610) aż po czasy najnowsze. Skoncentrowała uwagę zarówno na szczegółowych kwestiach dotyczących literackiej ramy wydawniczej (zmiany formuł tytułowych, funkcje przedmów, typy wydań), jak również na politycznym i społecznym kontekście kolejnych wznowień, który miał znaczący wpływ na czytelniczy odbiór dzieła Skargi. W tym kręgu podjętych zagadnień autorka przybliżyła interesujące kwestie związane z  komentarzami wydawców do tego traktatu, a także z działalnością carskiej cenzury u schyłku XVIII i w XIX wieku.

Oba wystąpienia spotkały się z żywym odbiorem i stały się przyczyną długich dyskusji, które zakończyły się w późnych godzinach wieczornych.