Spotkania Doktoranckiego
Koła Oświeconych w semestrze zimowym 2014/2015 odbywały się co dwa tygodnie we
wtorki od godziny 18.00. Temat
przewodni zebrań skoncentrowany był wokół monograficznych studiów nad tekstami
zalecającymi w książce dawnej (od czasów starożytnych, aż po wiek XIX). W związku z nadrzędną formułą spotkań zrealizowany
został cykl wystąpień naukowych, połączony z pytaniami i dyskusjami nad zagadnieniami
przedstawianymi przez kolejnych referentów:
14 października 2014 roku
Na pierwszym w
nowym roku akademickim spotkaniu Doktoranckiego Koła Oświeconych Marek Job
przybliżył podlegające zasadom retorycznym sposoby tworzenia prooimion,
czyli wstępów do mów, w dziełach naukowych Archimedesa z Syrakuz oraz Strabona,
a także metody autokreacji tych twórców w omawianych tekstach. Swoją wypowiedź
referent osadził na szerokim tle historycznym i kulturowym. Objaśniając między
innymi znaczenie pojęcia greckiej literatury naukowej, przedstawił rolę
uczonego w ówczesnym społeczeństwie, a także omówił stosunek starożytnych
Greków do nauki.
28 października 2014 roku
Na kolejnym
naukowym zebraniu koła Iwona Rak wskazała i szerzej scharakteryzowała
zalecające aspekty elementów ramowych w staropolskich edycjach dwóch postylli
Jakuba Wujka. Uwagom na temat znaczenia kaznodziejskich zbiorów jezuity dla
polskiej homiletyki towarzyszył przegląd tekstów ramowych, którymi opatrywano
kolejne wydania dzieł, między innymi wierszy rekomendujących czytelnikom te
dzieła, przedmów i dedykacji. W drugim wystąpieniu w czasie tego samego
spotkania naukowego Małgorzata Marcinkowska poświęciła uwagę zalecającym
aspektom przedmów do czterech modlitewników z drugiej połowy XVIII stulecia.
Referentka zwróciła uwagę, iż tylko niewielką część tego typu wydawnictw o charakterze
użytkowym poprzedzano wówczas wstępnymi tekstami, a prezentowane druki w
większości anonimowi wydawcy bądź autorzy rekomendowali odbiorcom z racji
przydatności do pielęgnowania życia religijnego, zachęcając równocześnie
wiernych do nabożnego odczytywania modlitw i rozmyślań.
11 listopada 2014 roku
Odbył się wykład
mistrzowski opiekuna naukowego koła dr hab. Bożeny Mazurkowej, która przybliżyła
różne pod względem gatunkowym teksty ramowe w drukach z drugiej połowy XVIII
wieku. Charakteryzując między innymi przedmowy autorów, tłumaczy i wydawców,
wiersze komplementujące pisarzy oraz ich dzieła, autentyczną korespondencję
dotyczącą wydawanych publikacji, aprobaty cenzorskie, zwróciła uwagę na
stosowane w tych tekstach różne strategie wprowadzania dzieł w obieg
czytelniczy przez odpowiednią prezentację walorów dzieł, talent autorów,
profesjonalne umiejętności wydawców i drukarzy. Przedstawioną problematykę
referentka usytuowała w kontekście szerszych zjawisk życia literackiego tego
czasu, między innymi związanych z kształtowaniem się instytucji krytyki literackiej.
25 listopada 2014 roku
Na kolejnym
spotkaniu koła Anna Malińska scharakteryzowała elementy ramowe zamieszczone w
pasyjnym tryptyku z początku XVIII wieku autorstwa wileńskiego nauczyciela i
dominikanina Augustyna Rakiewicza. Referentka szczególną uwagę poświęciła zwrotom
do czytelnika, znajdującym się w przedmowach poprzedzających kolejne części
dzieła. Szczegółowa lektura tych cząstek ramowych pozwoliła jej na wyróżnienie
trzech kręgów odbiorczych (świeckich czytelników i czytelniczek oraz
kaznodziejów). Całości wystąpienia dopełniły uwagi na temat wprowadzonych do
przedmów argumentów na rzecz podjęcia lektury.
16 grudnia 2014 roku
Na ostatnim w
semestrze spotkaniu koła z referatem wystąpiła Małgorzata Piecuch, która przywołała i wnikliwie scharakteryzowała
zachęty do lektury publikowane w dziewiętnastowiecznych wydaniach Kazań
sejmowych Piotra Skargi. Uwaga referentki skupiła się na odtworzeniu na
podstawie tych wypowiedzi ramowych ukształtowanego w tym stuleciu wizerunku
staropolskiego kaznodziei, , a także na przybliżeniu polityczno-społecznego
kontekstu zmiany jaka dokonała się w postrzeganiu jego dzieł.
Zaprezentowane
wystąpienia w znaczący sposób poszerzyły wiedzę członków koła nie tylko o budowie dawnej książki, o
znamiennych cechach poszczególnych odmian tekstów ramowych, ale przede
wszystkim o wielorakich zjawiskach i procesach, które miały decydujący wpływ na
ukształtowanie literackiej komunikacji w minionych stuleciach. Spotkania i
dyskusje znacząco poszerzyły również wiedzę uczestników spotkań na temat
zagadnień z kręgu socjologii literatury. Teksty omawiane przez referentów pełniły
funkcję zalecającą, informacyjną (identyfikowały dzieło i mówiły dla kogo jest
przeznaczone oraz określały sposób w jaki powinno być czytane),
wspólnototwórczą i reprezentacyjną (stanowiły gest rytualny, wpisując się w
obręb określonej wspólnoty, uwydatniały kompetencje autora i cechu pisarzy).
Naukowe wystąpienia członków i opiekuna koła uświadomiły uczestnikom spotkań,
że każda publikacja – drukowana nie tylko w dawnych wiekach, ale także
współcześnie (obecnie jedynie za pośrednictwem innych „mediów”) – , potrzebuje zabiegów
zalecających ze strony samych autorów bądź (i to ma miejsce częściej) wydawców
oraz innych osób, którym z różnych względów zależy na rozpowszechnieniu danych
dzieł.
